ما قبل تاریخ یا پیش از تاریخ به زمانی اطلاق می‌شود که انسان هنوز موفق به اختراع خط (نوشتار) نگردیده
بود. از حدود ???? سال ق. م. انسان موفق به اختراع خط گردید. اختراع خط و
قدیمی‌ترین نوشته‌ها مربوط به سومر (???? پ. م.) و نواحی جنوبی میان‌رودان و تمدن ایلام در خوزستان است. ایلامیان نخستین مخترعان خط در ایران هستند.

دوره پیش از تاریخ خود به سه دوره تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: 1- پارینه‌سنگی (عصر حجر قدیم). 2- فرا پارینه سنگی. 3- نوسنگی (عصر حجر جدید). در ایران تپه‌های باستانی بسیاری از دوره نوسنگی باقی مانده است از جمله تل باکون ٍ جری ٍ موشکی و... در فارس ٍ تپه شوش ٍ چغا بنوت ٍ چغا میش و... در خوزستان، گنج دره، سراب و آسیاب در کرمانشاه و در دیگر نقاط ایران.

دوران پارینه سنگی ایران به سه دوره پارینه سنگی قدیم، میانی، جدید و یک دوره کوتاه بنام فرا پارینه سنگی تقسیم می شود. فرهنگهای مرتبط با پارینه سنگی قدیم ایران شامل فرهنگ ساطور
ابزار الدوان و فرهنک تبر دستی آشولی هستند. کهنترین شواهد این دوره که
مربوط به فرهنگ الدوان است در اطراف رود خانه کشف رود در شرق مشهد یافت
شده است. این شواهد شامل تعدادی ابزار سنگی ساخته شده از کوارتز است که
شامل تراشه و ساطور ابزار هستند. طبق نظر کاشفین این مجموعه حداقل 000/800
هزار سال قدمت دارد. از فرهنگ آشولی نیز مدارک بیشتری در شمال غرب و غرب
کشور بدست آمده است. برخی از مکانهای مهم شامل گنج پر در رستم آباد گیلان،
شیوه تو در نزدیکی مهاباد، پل باریک در هلیلان لرستان هستند. از دوران
پارینه سنگی میانی که فرهنگ ابزار سازی آن موستری گفته می شود، شواهد
بیشتری در غارها و پناهگاهها یافت شده است که اغلب مربوط به زاگرس مرکزی هستند. این دوره از حدود 200 تا 150 هزار سال پیش شروع شده و تا
حدود 40 هزار سال پیش ادامه داشته است. انسان‌های نئاندرتال در این دوره
در ایران می زیستند که بقایای اسکلت آنها در غار بیستون یافت شده است.
مکانهای مهم این دوره غارهای بیستون، ورواسی، قبه و دو اشکفت در شمال کرمانشاه، قمری و گر ارجنه در اطراف خرم آباد، کیارام در نزدیکی گرگان، نیاسر و کفتار خون در نزدیکی کاشان، قلعه بزی در نزدیکی اصفهان و میرک در نزدیکی سمنان است. دوران پارینه سنگی جدید ایران از حدود 40
هزار سال پیش آغاز و تا حدود 18 هزار سال پیش ادامه یافته که مقارن با
مهاجرت انسان هوشمند جدیدی به ایران است. آثار این دوره در اطراف
کرمانشاه، خرم آباد، مرو دشت و کاشان یافت شده است. فرهنگ ابزار سازی این
دوره تیغه و ریز تیغه برادوستی است. آثار دوره بعدی فراپارینه سنگی در غرب
زاگرس و شمال البرز بدست آمده که فرهنگ زرزی خوانده می شود.

ساکنین ایران را قبل از رسیدن ایرانیان می توان زیر عنوان کلی کاسپین
که دریای خزر بنام آنهاست جمع نمود، کاسپینها کشاورزی می‌کردند. این مردم
نخستین کشاورزان جهان بوده اند و کشاورزی از سرزمین آنها به خاکهای رسوبی
رودخانه های سند و سیحون و جیحون و دجله و فرات رسیده است. در دوران نوسنگی در برخی نواحی آسیای غربی (خاورمیانه)، انسان از مرحله جمع‌آوری و شکار به مرحله کشت و اهلی کردن برخی جانوران، انتقال یافت.

منبع : ویکی پدیا