بر اساس آخرین اطلاعات و پژوهش موجود ، نخستین سکونت گاه ها و روستاهای اولیه در ایران حداقل به هزار هشتم ق.م مربوط است ، یکی از این سکونت گاه ها تپه گنج دره واقع در 10 کیلومتری شهرستان هرسین است که در آن خانه هایی با اتاق های مستطیل شکل مشاهده می شود.ویژگی گنج دره : اتاق ها از داخل به شکل مدور با اندود کاهگل و سقف تیرپوش بوده اند ، خشت ها با دست و بدون قالب ساخته شده اند . همچنین در منطقه تپه  زاغه در دشت قزوین (اواخر هزاره ق.م)اغلب بناها با خشت و یا چینه گلی ساخته شده اند و خانه های آن ها شبیه تپه گنج دره است . در میان مجموعه خانه ها وجود بعضی از فضاها بیانگر عملکرد اجتماعی آن ها (محل تجمع مردم) و یا تالار تشریفات و امور مذهبی است.

با تحقیقات و کاوش های باستان شناسی که از سوی پژوهشگران و محققان ایران شناس صورت گرفته ، آثار پراکنده ای درگوشه و کنار ایران به ویژه غارهای قدیمی به دست آمده است که تاریخ آن ها را به 10000 سال یا بیشتر تخمین میزنند اما هنگامی که اولین سکونت ها در ایران که به صورت گروهی در منطقه ای مستقر شده و آثار آن ها دلالت بر تمدن بزرگ و تاریخ مدرن دارد مربوط به حدود 7000 سال قبل از میلاد مسیح می باشد ، فاصله زمانی بین 7000 سال قبل از میلاد مسیح تا تاسیس امپراطوری هخامنشی را باستان شناسان به دو دوره تقسیم می کرده اند :

1.      دوره نوسنگی (هزاره هفتم ق.م ) نام دارد

2.      دوره سنگ و مس (حدود 3200پ.م) است

که با پیدایش خط این دو پایان میابد ، اما از 3200 قبل از میلاد در ایران تمدنی در ایران بوجود آمد که عیلام آغازین میگویند . با توجه به کاوش ها و آثاری که از بین النهرین به دست آمده است ما را در شناخت این تمدن یاری میدهد.