فرهنگ مصر باستان

در زمانهای باستان، جامعة مصری برای بقای خود، وابستگی تام به رودخانة نیل داشته است.

این کشور با تمدن 3000 ساله به جهت توانایی در معماری و استفاده از رودخانة نیل برای اهداف کشاورزی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در زمینة فرهنگ به اوج خود رسیده بود. اهمیت رودخانه نیل در زندگی مصریان باستان در تاریخ گذشته این کشور قابل رویت بوده و اثرات آن بر جنبه های مختلف هنری، مذهبی، فرهنگی، سیاست و زندگی اجتماعی این کشور منعکس گردیده است.

مصریان باستان عمدتاً افرادی مذهبی بودند. آفتاب و طبیعت جزء نخستین عناصری بودند که مصریان باستان بر آنها احترام و ارزش قائل بودند.

اما در این میان و برای استفاده هر چه بهتر و بیشتر از این دو عنصر جهت پرداختن به کشاورزی به رودخانه نیل به عنوان مهمترین عامل جهت احیای زمینهای خود (یعنی همان طبیعت) نیاز داشتند.

از این رو از همان دوران مردم این سرزمین نگاه مقدسی به رودخانه نیل داشته و این رودخانه تأثیر بسزایی در غنای فرهنگ و نوع برداشت فرهنگی و مذهبی این سرزمین داشته است.

مصریان باستان جهت جاودانه نمودن فراعنه (فرعونهای مصر)، با ساختن بناهای یادبود، گنبدها، معابد و مجسمههای بزرگ از تمثال آنان به این امر تحقق بخشیده و در واقع بخش عمده ای از فرهنگ و هنر این کشور را طرحریزی نموده اند.

اما باید توجه داشت که پرداختن به این امر بدون استفاده از رودخانه نیل برای مصریان باستان امکانپذیر نبوده است چرا که ساخت چنین پروژه های عظیمی (نظیر اهرام ثلاثه) علاوه بر نیاز به نیروی عظیم کاری و مصالح فراوان به آب فراوان نیز نیاز داشته که رودخانة نیل نقش حیاتی و جاودانه خود را در این زمینه ایفا نموده است.

باید توجه داشت که این اهرام، مجموعههای هنری، معابد و بناهای یادبود به عنوان مظاهر بر جای مانده از مصر باستان نقش به سزایی در شکلگیری افکار فرهنگی و هنری این کشور در زمانهای آینده داشته است.

تصاویر حک شده، خطوط نوشتاری هیروگلیف و نقوش دیواری از جملة آثاری میباشند که بر دیوارههای آثار باستانی مصر باستان حکاکی شده و خود به مقدار زیادی نشان دهنده آداب و رسوم و فرهنگ مردم مصر باستان میباشد.

نمادپردازیهای موجود بر روی مقبرههای مصری اغلب دارای معانی اعتقادی و عرفانی میباشند بنابراین از روی تصاویر نگاشته شده و چنین نمادپردازیهای اعتقادی حک شده بر روی دیوارة مقبرههای مصری می توان پی برد که اعتقادات مذهبی و فکری اثر عمده ای در شکلگیری جامعه و فرهنگ مصری داشته است.

با نگرشی در آثار خطی به جا مانده از دوره مصر باستان می توان پی برد که اولین زبان نوشتاری در مصر باستان به واسطة نیاز به ثبت عناصری چون بارش باران و فصل برداشت محصول بوجود آمده است.

طبق نظر مورخین و باستانشناسان تنها درصد کمی از مردم مصر باستان سواد نوشتاری داشته و در جامعة آن زمان مصر از اهمیت و جایگاه ویژهای نزد مردم برخوردار بودهاند. لازم به ذکر است که این اشخاص به عنوان کاتبین جامعه، به بازگویی اهداف، عقاید و صداهای مختلف زبانی با استفاده از 700 نماد هیروگلیف مبادرت میورزیدند.

این اشخاص اغلب در جامعة آن زمان مصر به عنوان مأمورین مالیاتی، کتابداران و حتی معمارین جامعه شناخته شده بودند. از این مطالب می توان چنین نتیجه گرفت که تبدیل کشور مصر به پیشرفتهترین تمدن باستانی جهان و غنیترین فرهنگ و تمدن باستانی بدون خلاقیت مصریان باستان در معماری، وجود رودخانه نیل و استفاده از آن برای ساخت اماکن باستانی، فرهنگی و تاریخی امکانپذیر نبوده است، بنابراین میبایست گفت که رودخانه نیل به عنوان عامل اصلی در شکلگیری و غنای فرهنگ مصر باستان نقش به سزایی داشته و کشور مصر بدون اتکا به چنین منبع طبیعی قادر به کسب چنین جایگاهی از تمدن باستانی نمیبوده است.