از زمان هاى قدیم سنت این بود که در مصر فقط مردان مى توانستند حکمروایى کنند اما روابط خانوادگى خاندان سلطنتى مصر بسیار پیچیده بود و زمانى که یک فرعون موفق زن به قدرت رسید، این سنت فراموش شد.
زنان در مصر باستان
در مصر باستان زنان نسبت به جوامع دیگر مثل بین النهرین و یونان، از نظر اجتماعى شرایط بهترى داشتند. آنان اجازه داشتند که صاحب اموال خود باشند و از پدر و شوهر خود (آخرین شوهر) ارث مى بردند و هنگام مشاجره و برخورد، اجازه داشتند که به دادگاه مراجعه نمایند و از حق قانونى خود دفاع کنند.
اساس این قوانین زنان مصر، برخلاف زنان یونانى که خانه نشین بوده و نمى توانستند در جوامع ظاهر شوند، حق حضور در جوامع عمومى را داشتند و این شرایط سبب شد که تعدادى از ملکه هاى مصر، چه قبل و چه بعد از هات شپ سات به عنوان نیابت پادشاهى مصر انتخاب شوند. قبل از هات شپ سات، هفدهمین سلسله (دودمان) پادشاهى مصر زنانى چون تتى شرى، «آهوتپ دوم»، «آهموس نفر تارى» زندگى مى کردند که در دستگاه حکومتى مصر به عنوان ملکه صاحب قدرت بودند. به قدرت رسیدن این زنان یکى پس از دیگرى، سبب شد که افکار عمومى نظر مثبتى نسبت به قدرت زنان پیدا کنند و باور نمایند که زنان مى توانند ثبات و نظم در جامعه به وجود آورند. آنان راهگشاى هات شپ سات بودند و یقیناً او زنى فوق العاده بود که توانست به عنوان فرعون در مصر باستان حکومت کند.
هات شپ سات پنجمین فراعنه هجدهمین سلسله پادشاهى مصر، دختر توتموس اول و آهمس بود. وقتى پدر او مرد برادر ناتنى او که از هات شپ سات کوچکتر بود به سلطنت رسید. براساس قوانین مصر باستان، زنان خون سلطنتى در رگ هاى خود داشتند و هر یک از مردان خاندان سلطنتى مجبور بودند که براى تثبیت موقعیت خود، با یک زن از خاندان سلطنتى ازدواج کنند و این مسأله اغلب سبب ازدواج فرعون با خواهر تنى، خواهر ناتنى و یا دخترى با نسبت فامیلى نزدیک مى شد. به همین جهت توتموس دوم، براى تحکیم موقعیت با خواهر ناتنى خود، هات شپ سات ازدواج کرد. او بسیار ضعیف بود و کاملاً تحت نفوذ شخصیت  قوى هات شپ سات قرار داشت. توتموس دوم چند سال بر مصر حکومت کرد و از هات شپ سات صاحب دو دختر به نام هاى نفرورا و مرى را هات شپ ست و از همسر دیگرش صاحب پسرى به نام توتموس سوم شد. او خیلى زود در سال ???? پیش از میلاد درگذشت و توتموس سوم جانشین او شد. به دلیل کودکى فرعون جدید هات شپ سات به عنوان نایب السلطنه انتخاب شد. وى و فرعون جدید مصر تا سال ???? (پ . م) بر مصر حکومت کردند. او با پشتیبانى کاهن هاى معبد آمون، خود را همسر خداى آمون نامید. در سنگ نبشته هاى دیوارهاى معابد چنین آمده است که توتموس اول او را وارث خود قرار داده و او را پادشاه مصر سفلى و علیا خوانده است. هنگامى که توتموس سوم به سن ده سالگى رسید، هات شپ سات خود را فرعون نامید و براى این منظور او زمین ها و عنوان همسر خدا را که ویژه زنان بود به دخترش نفرورا تسلیم کرد. وى در سال ???? پیش از میلاد تاجگذارى کرد و نام سلطنتى خود را «ما ات کارا» (سرآمد زنان اشراف زاده) گذاشت.
او پشتیبانان مقتدرى چون راهب اعظم معبد آمون هپاس نب و سایر راهب هاى معابد داشت که به او کمک کردند تا موقعیت خود را تثبیت کند. در سنگ نبشته ها به او لقب جنگ طلب و خشمناک داده اند. با وجود این عناوین در دوران حکومت او امنیت نسبى برقرار بود. او براى ارتقا بخشیدن به ارتباطات تجارى مصر، هیأت تجارى مصر را به سواحل آفریقا فرستاد و این هیأت تا سرزمین پونت (سومالى فعلى) نیز سفر کردند. او معابد بسیارى در تبس بنا کرد که هنوز یادآور شکوه و جلال معمارى مصر آن زمان است.
و به این ترتیب او رئیس تمام راهب و راهبه هاى آمون بود و احتمالاً براى انتخاب راهب ها قدرت کافى داشت.
در میان حکومت زنان، دوران سلطنت هات شپ سات، را مى توان دوران مهمى نامید، زیرا او بیش از زنان حاکم(نایب السلطنه و ملکه) قبل و بعد از خود حکومت کرد و مصر تحت فرمان او کشورى باثبات و پررونق بود. تا قبل از سلطنت هات شپ سات، هیچ زنى در مصر حکومت نکرده بود و براى ادامه این سنت، او از لباس مردانه و ریش مصنوعى استفاده مى کرد. شاید براى اینکه بهتر بتواند وظایف یک فرعون را به خوبى انجام دهد. تصاویرى که از او در دیوار معابد حک شده، همیشه شمایل یک مرد را نشان مى دهد، درحالى که در مطالب سنگ نبشته ها از او به عنوان یک زن یاد مى شود. او به خود گفته بود که جنسیت او به این که او مى تواند فرعون شود، ربطى ندارد. وى خواست که با او همانند سایر فراعنه رفتار شود. وقتى که سپاهى را براى سرکوبى نوبیا فرستاد، نه تنها همراه سپاه عازم میدان جنگ شد، بلکه رهبرى لشکر مصر را نیز خود به عهده گرفت. این نشان مى دهد که او رهبرى شجاع و نترس بود و از هرنظر با فراعنه مصر قبل از خود برابرى مى کرد. یکى از دستاوردهاى دوران حکومت هات شپ سات، حکومت بر مصر میانى بود. او مدتها مصر میانى را زیر سلطه خود گرفت و تعداد زیادى معابد جدید در آنجا بنا نمود. خارج از مصر او موفقیت چندانى به دست نیاورد و بسیارى از حکام و شاهزاده هاى فلسطین و سوریه، گاهگاهى سرزمین خود را از سلطه مصر آزاد مى کردند. این زن فوق العاده بیست و دو سال بر مصر حکومت کرد ومشخص نیست که وى به مرگ طبیعى مرده یا کشته شده است. او در سال ???? قبل از میلاد ناپدید شد.
پس از رسیدن به مقام فرعون مصر، هات شپ سات دستور انجام کارهاى بسیارى را صادر کرد. اولین کار او بناى دو ستون سنگى بزرگ بود که در آسوان برش داده و به کارناک حمل کردند. این ستون ها بزرگترین ستون هرمى شکل بود که به احترام خداى آمون بنا شده بود. از معابد و بناها و سنگ نبشته هاى زمان وى چیز زیادى باقى نمانده است، زیرا این آثار به دلیل هرج و مرج و خشونت پس از وى یعنى در زمان حکومت توتموس سوم تخریب شد. بعدها او دستور ساختن سه ستون سنگى بزرگ دنیا را صادر کرد. (یکى از این ستون ها قبل از حمل به کارناک ترک برداشت و هنوز در دره آسوان وجود دارد) او تصمیم داشت که این ستون ها را به مناسبت جشن شانزدهمین سال سلطنتش بنا کند. در کارناک او معابد بسیارى را تعمیر کرد و حتى معبد کوچکى هم در صخره هاى شمال مصر بنا کرد و سنگ نبشته هاى زیادى درباره حکومت خود در آن معبد به جا گذاشت که بیشتر آن در زمان سلطنت توتموس سوم از بین رفت. او دستور داد که مقبره اى براى وى در دره پادشاهان بنا کنند که پس از جلوگیرى از بناى مقبره هاى بیشتر در این دره، ساخت مقبره مشهور او در دیرالبحر آغاز شد. این معبد یا مدفن در کنار معبد قدیمى  تر منتو هاتپ که مربوط به زمان سلسله یازدهم پادشاهى مصر بود، بنا شد. در این معبد نیز سنگ نبشته هایى درباره زندگى و دستاوردهاى او پیدا شد که بیشتر آنها از بین رفته اند.
در اواخر قرن بیستم، جسد مومیایى شده توتموس اول و دوم در میان تعداد زیادى مومیایى در دیرالبحر کشف شد. تعداد زیادى مومیایى زن ناشناس نیز در این گروه دیده شد. اخیراً مى گویند که احتمالاً مدفن او در مقبره ?? دره پادشاهان باشد. تحقیقات نشان داده بود که این مقبره به ملکه سلسله هیجدهم پادشاهى تعلق دارد. مومیایى یک زن یا هات شپ سات دراین مقبره وجود دارد که ماسکى جواهرنشان بر چهره دارد و جایى هم براى ریش همانند فراعنه در آن دیده مى شود.
با تشکر از خانم (( معصومه پیروز بخت ))

برخى واژه ها جادویى اند «فرعون» از جمله این واژه هاست. ولى به راستى فرعون چگونه آدمى بوده، چیزى در بین آسمان و زمین، نیل و صحارى به براى نخستین بار در فرانسه در یک نمایشگاه تاثیرگذار، که توسط «انستیتوى جهان عرب» برگزار شده، موضوع شناخت کامل پادشاه مصر و رازهاى آن به صورت جدى مطرح مى شود. صدها قطعه نایاب، برخى آثار و ابنیه تاریخى، جملگى سرشار از زیبایى افسون کننده و پر از رمز و راز در معرض دید مردمى قرار گرفته که افسون و جذبه مصر باستان برایشان حد و اندازه اى ندارد. اکسپرس در این مقاله در پى کلیدهاى این دنیاى رازگونه است، جایى که تقدس و افسانه پردازى انسان ها شانه به شانه یکدیگرند، هنر و سیاست کاملاً با یکدیگر هماهنگ اند، عظمت و صمیمیت با یکدیگر همسرند، و انسان با طبیعت در صلح و آشتى است دنیایى که از ازلیت با ما سخن مى گوید.
سرانجام روشنایى به امپراتورى ظلمات راه پیدا مى کند! از دو سده پیش که مصرشناسى در فرانسه پایه گذارى شد و ما را مسحور خویش ساخت فراعنه همواره براى ما دور از دسترس در هاله اى از ربانیت، آکنده از رموز و نشانه هاى اسرارآمیز، پوشیده در نوارهاى مومیایى خویش و سر فرو برده در دنیاى رمز و رازها بوده اند. براى آن که گوشه اى از این پرده بالا رود، لازم بود نمایشگاهى خیره کننده و باشکوه به همت دو رئیس دولت- ژاک شیراک و حسنى مبارک- برپا شود؛ نمایشگاهى که به درستى عنوان فرعون را بر خود دارد و از ?? اکتبر ???? تا ?? آوریل ???? توسط «انستیتو جهان عرب» برگزار خواهد شد. مجموعه اى از ??? اثر بسیار زیبا (که انتشارات فلاماریون فهرست دقیقى از آنها فراهم آورده) که صرفاً به خاطر زیبایى شان انتخاب شده اند و حدود ???تایشان متعلق به موزه بسیار معتبر قاهره هستند؛ منجمله مجسمه عظیم و باورنکردنى توتان خامون (Toutankhamon) که از کوآرتز ساخته شده، سه متر ارتفاع دارد و ? تن وزن به اضافه اشیایى که از قبر این فرعون به دست آمده نیز گنجینه جواهرات بسیار مشهور تانیس (Tanis) یکى از بزرگترین مجموعه هاى جواهرات و تزئینات که تاکنون از زیر خاک بیرون آمده اند. دو سال است که در پالاتسوگراسى (Palazzo Grassi) در ونیز صحبت از این نمایشگاه است و اشتیاق مردم براى دیدن آن بسیار بالا گرفته: ??? هزار بازدیدکننده آمدند تا شکوه و جلال تمدنى را مورد تحسین قرار دهند که آسمان و زمین را به یکدیگر دوخته و تعیین کننده سرنوشت تمام موجودات زنده- اعم از حشرات، حیوانات و انسان ها- بود. ولى نمونه پاریسى آن قرار است از آن هم غنى تر و پربارتر باشد.

ادامه مطلب...