در تاریخ چنین است ، یعنی ابتدا توحید طبقاتی است و بعد شرک طبقاطی " دروکهیم " میگوید : در تاریخ گذشته جامعه های ابتدایی بصورت یک پیکره واحد بودند . هر قبیله و هر جامعه ، یک فرد بود و یک روح داشت .

     در جامعه های ابتدائی ( قبائل و طوایف قدیم ) " من " وجود نداشت " ما " وجود داشت، هم اکنون نیز ، در خانواده های قدیمی نقاط دورافتاده یک ده ، یک فامیل ، یک فرد و یک شخص است و یک شخصیت دارد و همه صاحب یک وجدان مشترکند .

     اگر نظام مذهبی و جهان بینی فکری و اعتقادی را هم تابعی از نظام اجتماعی و جامعه بینی تصور کنیم ، به این نتیجه میرسیم که براساس تحلیل جامعه شناسی هم ، نظام متناسب با روح اجتماعی و نظام اجتماعی گذشته ، " توحید " است . که در نظام قبایل بدوی و وحشی ، توحید بصورت" توتم " در می آید ، و " توتم پرستی " ، نوعی توحید انحرافی است که در کشش و در احساس توحید است و این دو باید از هم جدا کرد – که توتم را مصدق گرفته ، اما مفهومی را که در توتم واحد قبیله اش ، می پرستد ، خدای واحد است ! " دروکهیم " همین را " سوسیالیسم " میخواند ( بر خلاف مفهومی که سوسیالیسم در ذهن ما دارد ، که قرار دادن تولید و ابزار تولید ، در اختیار جامعه است ، نه فرد ) وی میگوید ، در جامعه قدیم – چه خانواده باشد و چه روستا و فبیله وایل  " روح جمعی "  اصالت دارد ، بر خلاف امروز که بر خانواده و جامعه ، اندیوید و آلیسم اصالت فرد و فرد پرستی و فردیت حکومت می کند ، در یک خانواده پنج نفری مثلا پنج " من " وجود داد ، و هر کدام مشخص از همند و تفریحات و برنامه ها و علاقمندی ها و افکار و اعتقادها  جداگانه و مستقلی دارند و هیچکدام ، خود را کپیه دیگری نمی بیند ! اما در خانواده و جامعه و قبیله قدیمی ، یک " من " وجود دارد ، که همان جامعه است و این بمعنای سوسیالیسم است و آن بمعنای ندیوید و آلیسم . " وحدت روح جمعی " چرا ؟ در جامعه ابتدایی ، چون مالکیت فردی و تفرقه طبقاتی و نژادی و خانوادگی ، نبوده و برابری اقتصادی بوده است و همه یکسان بوده اند ، افراد در یک روح جمعی " ما " حل میشده اند یک روح وجود داشته که در صورت " توتم " تجلی می یافته است .

-----------------------------------------------------------------------------------------------------
این چنین است که آغاز بینش مذهبی در دوران باستان توحید بوده است !

منبع : طرح اساسی مکتب – توحید: یک فلسفه ی تاریخ -  صفحه 259 – 292 به قلم استاد بزرگوار و شهید مسئول« دکتر علی شریعتی » روحش شاد و یادش گرامی (مرد پارسایی سخن ) و تایپ توسط انی کاظمی .

 ‏